Translit
«Мындан ары ансамбльлерими башха шахарлада, къыраллада бардырылгъан фестивальлагъа да къатышдырырча амал этерге итинирикме»...
18.10.2017
0
2838
Бюгюнлюкде Шимал Кавказда «Асса-Пати» деген тепсеў школну танымагъан, анда окъугъанланы аякъ бюкгенлерине бюсюремеген да хазна болмаз. Ол школ ачылгъанлы беш жылдан аслам болады. Аллай проектни къурап, жашаўда бардыргъан а Энейланы Аскерди. Интернетде, тюрлю-тюрлю сайтлада аны усталыгъы бла, тепсегени бла ёхтемленнгенле кёпдюле. Школунда жангыз да бир халкъны угъай, саўлай Кавказны тепсеў культурасына эс бургъан жашны миллети ким болгъанын билирге сюйгенле да аз тюйюлдюле.
Бюгюнлюкде аны «Асса» атлы ансамбли кёп конкурслада ариў тепсеўлери бла кеслерин сюйдюртедиле. Битеўдуния тепсеў Олимпиада да, халкъла аралы «Планета искусств», «GrandMoscowFestival», «Золотой тигрёнок», «Марафон талантоф» деген эмда кёп тюрлю фестивальлада да алчы жерлеге тийишли болгъанлай турадыла. Аллай жетишимлеге къалай жеталгъанын, школну да къалай къурагъананын юсюнден а бюгюн Аскерден соргъанбыз.
- Аскер, сени ариў тепсегенинг бла кёпле ёхтемленедиле, сенден юлгю да аладыла. Сен тепсеўлеге не замандан бери жюрюп башлагъанса?
- Биринчи кере тепсерге анам 5-6 жылым болгъанда элтген эди. Аны да уллу умутлары болуп угъай, къарындашларыбызны арасында хазна тепсеген болмагъан ючюн, мен окъуна юйренейм деп. Чегемде жашагъаныбыз себепли, юйренирге да анда тепсеў школгъа баргъан эдим. Талай замандан а Нальчикде Къудайланы Мухтарны «Ас-Алан» деген сабий ансамблине жюрюп башлайма.
Жашаўумда кёп иги хореографла бла тюбегеними да белгилерге сюеме. Мухтар Чукаевичден сора да Сотталаны Къаншаў, Улбашланы Мутай, Къудайланы Хасан да юйретип тургъандыла. Ала хар бири да кесича энчи ыз къойгъандыла мени бу усталыкъ жолумда. Кёп магъаналы затлагъа, ариў аякъ бюгерге да юйретгендиле. Тепсеўлеге сюймеклигими да ёсдюргендиле.
- Мындан ары жашаўунгу бу усталыкъ бла байларгъа умутунг болгъанмыды?
- Хаў. Школну бошар заманнга СКГИИ-ге хореография бёлюмге кирирге умут этген эдим. Алай ол кезиўде «Ас-Алан» ансамбльде иги тепсегенлеге Москвада экономика билим алырча эки жер берилгенин эшитип анга итинеме. Алай ары киргенликге, окъуўдан сора вузну жумушлары саўлай кюнюмю алып, ишлеп кесиме кечиндирирге заманым болмагъанын ушатмагъанлай, башха вузгъа кёчеме.
Къаўум замандан а тепсерге итиниўюм уллу болгъанын сеземе. Ара шахарда миллет тепсеўлеге юйретген кружокла да излейме. Аллай табалмазлыгъымы ангылагъандан сора ўа, Алла Духованы «Тодес» деген школуна баргъан эдим. Кастингде тепсегеними ушатып ары алгъан эдиле. Алай тюрлю-тюрлю тепсеўле юйренирге керек болгъанын, Кавказ тепсеўлеге да хазна эс бурулмагъанын ушатмагъанлай кетеме. Нек дегенде тюрлю-тюрлю кеслери къурагъан номерле мени кёллендирмейдиле, Кавказныкъылагъа кёбюрек эс бурулса сюе эдим.
Талай заманадан а Къарачай-Малкъар жаш тёлюню айныўуна себеплик этген «Эльбрусоид» фондну юсюнден эшитеме. Ишлеген жерими къатында болгъанына да къуўанама. Алай бла анда Мирзоланы Марат тепсерге юйретген студиягъа жюрюп башлайма. Ансамбль къурап ара шахарда бардырылгъан кёп тюрлю байрамлагъа да къатышып тургъанбыз.
- «Эльбрусоид» фонд бу жаны бла айныргъа да амал этген болур? Сайтынгда берген дерслеринги юсюнден да айтсанг эди.
- Хаў. Анда тепсеген кезиўюмде къурагъан эдим Асса-Пати дегенни да. Алай ол заманда школ болмагъанды. Жыйылыўлада, байрамлада Мирзоланы Марат бла эмда эки шуёхум бла «Асса-Пати» деген ат бла чыгъып тургъанбыз.
Дагъыда «Эльбрусоидге» жюрюген кезиўюмде Интернетде аллай аты бла сайт жарашдырып, тепсеўлерими ары салама. Болса да анга адамла уллу магъана берирле деп да билмегенме. Алай кёпле жаратып, Интернет дерсле берсем сюйгенлерин билдирип башлайдыла. Алай бла сайтым айнып башлайды. Тыш къыраллада болгъанла, эмда жюрюрге амаллары болмагъанлагъа ол да бек иги себепди. Бюгюнлюкде да сайтымда дерсле бардыргъанлай турама.
- Кесинги биринчи тепсеў школунгу ўа къачан ачхан эдинг?
- Бир талай заманда банкда иишимден кетерге тюшеди. Атамдан-анамдан ахча тилерге сюймегеним ючюн, жангы иш табаргъа кюрешеме. Магистратурагъа бюджетге тюшмесем ахча тёлерге да кереклисин ангылай эдим. Ол заманда Мирзоланы Маратны бир школда тепсеўден дерсле берирге чакъыргъан эдиле. Алай иши кёпден кесини барыргъа онгу болмагъанлай манга айтады. Анга ыразы болуп анда жараў этип башлайма. Анда жыл чакълы ишлегенимден сора ўа, кесим школ къурап, бир залны да арендагъа алып, башха сюйгенлени да окъутуп башлайма.
- Къаллай миллет тепсеўлеге юйрете эдинг? Жангыз да Кавказдан болгъан сабийлеми жюрюй эдиле?
- Угъай, кёп тюрлю миллетлени адамлары жюрюй эдиле. Кавказ тепсеўлени бек кёпле жаратадыла. Тепсерге, юйренирге да итинедиле. Алай алагъа Кавказда кёп тюрлю миллет жашагъаны, хар бирини да культурасы башхаракъ болгъанын ангылатхан тынч тюйюлдю. Аны ючюн Лезгинка, Джигитовка дегенлеге бегирек эс бурабыз.
Ара шахарда кёбюсюнде аллай тепсеўлеге эс бура эсек да, Нальчикде кёбюсюнде таўлу, къабартылы сабийле жюрюйдюле. Аны себепли аланы тепсерге юйретип, «Асса» ансамбльге къошуп, тюрлю-тюрлю миллет тепсеўлеге аякъ бюгедиле. Аланы ўа «Балкария» ансамбльни солисти Элекуланы Нюрмухаммат юйретеди. Башха регионланы филиалларында да алайды. Къайсы миллетни келечилери кёп болсала да анга кере ол миллет тепсеўлеге бегирек эс бурабыз.
- Аллай бир башха миллетлени адамларына бизни тепсеўле не бла сейир кёрюнедиле? Алагъа юйренирге сюйгенлени саны алай кёп болгъаны ўа не бла байламлы болур?
- Кертисин айтханда, бизни тепсеўлеге юйренирге сюйгенлени саны ёсгенлей турады. Алай некди дегенде, бюгюннгю тепсеўлени телевиденияны хайыры бла адамлагъа сюйдюрюрге кюрешгенликге, ала керти искусство тюйюлдюле деригим келеди. Бир бирде ўа тепсеўчю нени кёргюзтгенин, не айтыргъа сюйгенин да ангыламай къаласа. Эр киши, тиширыў деп да хазна белгиленмейди. Бизни тепсеўледе ўа бютюн да лезгинкада, тюз тепсеўде, къафада хар бирини да энчилиги шатык кёргюзтюледи. Эр киши къушну сыфатын ачыкълайды, ётгюр, жигит болады. Тиширыў а къанкъазны – жумушакъ, субай. Ол а адамланы не тюрлю миллет болса да тамырларына жуўукъ этеди. Кесини энчилигин ангыларгъа болушады.
Тепсеўню кесини энчи тили барды деп да аны ючюн айтылады. Ол ариўлукъ а бизни тепсеўледе бютюнда шатыкъ ангылашынады.
- Белгили КъМР-ни искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу, КЧР-ни Культурасыны сыйлы къуллукъчусу, «Балкария» ансамбльни жарашдыргъан Къудайланы Мухтар миллет тепсеўле адамны къаны бла келедиле, башха халкъланы келечилери не бек юйренип турсала да, ол миллетни адамыча аякъ бюгалмайдыла, деген эди. Сен кёп миллетлени адамлары бла ишлейсе, бу сёзлеге ўа къалай къарайса?
- Хар заманда да эслейме мен аны. Бир энчи миллетни макъамы ойнап башласа, ол миллетни келечиси жарыгъан, кёлленнген этеди. Ол макъамны жюреги бла ётдюргени ўа, аякъ алгъанында да эсленнген этеди. Алай макъамны кесинден ётдюргенликге, тепсей билмесе ўа, ол ариўлукъ толу кёрюнмей къалады.
Дагъыда белгилеригим, макъам, сёз ючюн, таўлуланыкъы болгъанлыкъгъа, бир башха миллетни келечиси аякъ бюгерге юйренип, аны жюреги бла сюйсе, таўлудан аман тепсерик тюйюлдю.
- Бусагъатда школунгу ненча филиалы ачылгъанды? Хореографланы ўа къалай сайласа? Окъуўчуларынгы жыл санлары къаллай бирди?
- Бюгюнлюкде Москвада алты филиал ишлейди. Дагъыда Севастопольда, Бишкекде, Ташкентде, Королёвда эм Нальчикде. Хореографланы ўа барысын да кесим салама. Башха шахарлада окъутханла да тюрлю-тюрлю миллетлени келечилери болгъанлыкъгъа, кеси заманларында Москвада филиаллагъа жюрюп, юйреннген адамладыла. Бир затха болушургъа, юйретирге керек болса, алагъа баргъан да этиўчюме, Интернетни хайыры бла байламлыкъ да жюрютеме.
Окъуўчуланы 4-5 жылларындан алып башлайбыз. Андан ары жыл санларында тыйгъыч жокъду. Ненча болса да, хар адамны да келип юйренирге амалы барды. Алгъаракъда Черкесскде мастер-классыма 60 жыл болгъан киши да келген эди. Кёп затха ўа видео дерслерими хайыры бла юйреннгенин билдирген эди.
Дагъыда Королёвда ачылгъан филиалны белгилерге сюеме. Анда хореограф Мария Берёзинады. Оруслу къыз болгъанлыкъгъа, бизни тепсеўлени бек жаратып, аякъ да ариў бюгерге юйреннгенди. Алгъаракъда ўа кеси да сабийлени бу тепсеўлеге юйретирге муратын айтып, огъарыда сагъынылгъан шахарда сюйгенлени саны кёп болгъанын билдирип, анда да филиал ачхан эдик. Кесини да иги къаўуму барды. Аланы аламат тепсерге юйретип, сабий группасы бла «Маленькие джигиты» деген тепсеў бла «Танцевальная Эстафета» деген хореография искусствону фестиваль конкурсунда биринчи жерни къытхандыла. Ызы бла ўа «Творческий бриз» деген фестивальда гран-приге тийишли болгъандыла.
- Тепсеўледе хар атлам да кесини бир энчи магъанасын тутады. Сиз кесигиз а жангы затла къошамысыз?
- Тюзюн айтханда, хар атлам да эртте къуралгъанды. Кеслерини да терен магъаналары барды. Аны себепли бизни тепсеўлени окъуна тарыхына къарасанг, кёп жангы затла, атламла кёрлюксе. Аны себепли жангы затла къурамагъанлай, ала бла хайырланып турсанг да боллукъду.
Дерследен сора терк-терк той-оюнла да этгенлей турабыз. Анда ўа юйреннгенле къалай тепсегенлерине энчи эс бурабыз. Нек дегенде, жаш адамла бир энчи зат бла сейирсиндиребиз деп, бир бирге келишмеген атламланы этерге боладыла. Ол заманда аланы чакъырып, ол терс болгъанын, нек жарамагъанын, ол макъамгъа нек келищмегенин да ангылатхан этебиз.
- Мындан ары ўа къаллай умутларынг барды?
- Москвада филиалларымы иги айнытыргъа сюеме. Кесими энчи юйретирча залларым болурча итинеме. Нек дегенде, ара шахарда аланы бегендге алып тутаргъа да тынч тюйлдю. Бюгюнлюкде уста тепсей билген ансамбльлерим да бардыла, кёп тюрлю конкурслагъа да къатышып алчы жерлеге да тийишли болгъанлай турабыз. Атыбыз тыш къыраллада айтыла башлагъанлы ўа башха жерледе бардырылгъан фестивальлагъа да чакъыргъанлай турадыла. Алай спонсор себеплигибиз болмагъаны ючюн, алыкъына алай чыгъып турургъа амалыбыз жокъду. Мындан ары ўа окъуўчуларымы тыш къыраллада, башха-башха шахарлада бардырылгъан конкурсалгъа, фестивальлагъа къатышыргъа онглары болурча амал этерге кюреширикме.
Темуккуланы Аминат,
Нальчик
Комментариев нет