Расширенный поиск
20 Мая  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Ёлюк кебинсиз къалмаз.
  • Хар сёзню орну барды.
  • Ёмюрлюк шохлукъну джел элтмез.
  • Аман адам этегингден тутса, кес да къач.
  • Айыбны суу бла джууалмазса.
  • Экиндини кеч къылсанг, чабыб джетер ашхам.
  • Ёзденликни джайгъан – джокълукъ.
  • Ауузу бла къуш тута айланады.
  • Магъанасыз сёз – тауушсуз сыбызгъы.
  • Адам сёзге тынгыла, акъыл сёзню ангыла.
  • Ашда – бёрю, ишде – ёлю.
  • Суу кетер, таш къалыр.
  • Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
  • Тели турса – той бузар.
  • Агъач – джерни чырайы, кийим – эрни чырайы.
  • Ашыкъгъан cуу, тенгизге джетмез.
  • Тил джюрекге джол ишлейди.
  • Ачлыкъда тары гырджын халыуадан татлы.
  • Алтыда кюлмеген, алтмышда кюлмез.
  • Аман хансны – урлугъу кёб.
  • Къыйынлы джети элге оноу этер.
  • Байны оноуу, джарлыгъа джарамаз.
  • Чакъырылмагъан къонакъ къачан кетерин сормаз.
  • Азыкъ аз болса, эртде орун сал.
  • Аллахдан тилесенг, кёб тиле.
  • Къызны минг тилер, бир алыр.
  • Къонагъынгы артмагъын алма да, алгъышын ал.
  • Джарлыны эшигин махтагъан джабар.
  • Сютню башын джалагъан къутулур, тюбюн ичген тутулур.
  • Иги адамны бир сёзю эки болмаз.
  • Байлыкъ келсе, акъыл кетер.
  • Термилгенинги табмазса, кюлгенинге тюберсе.
  • Бек анасы джыламаз.
  • Ашлыкъ – бюртюкден, джюн – тюкден.
  • Ачыу алгъа келсе, акъыл артха къалады.
  • Ёлген ийнек сютлю болур.
  • Ёгюзню мюйюзюнден тутадыла, адамны сёзюнден тутадыла.
  • Артына баргъанны, къатына барма.
  • Адамны аты башхача, акъылы да башхады.
  • Иги сеники эсе да, сюйген кесимикин этеме.
  • Элиб деген, элге болушур.
  • Уллу сёзде уят джокъ.
  • Сабий кёргенин унутмаз.
  • Эл тойса, тоймагъан, эл къойса, къоймагъан.
  • Къыз тиширыу кеси юйюнде да къонакъды.
  • Элни кючю – эмеген.
  • Эки ойлашыб, бир сёлешген.
  • Къан бла кирген, джан бла чыгъар.
  • Терек ауса, отунчу – кёб.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4533  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет