Расширенный поиск
2 Мая  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Эркиши – от, тиширыу – суу.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Къарнынг къанлынга кийирир.
  • Аджаллыгъа окъсуз шкок атылыр.
  • Зар адам ашынгы ашар, кесинги сатар.
  • Биреуге аманлыкъны тилеме да, кесинге ашхылыкъны тиле.
  • Билим ат болуб да чабар, къуш болуб да учар.
  • Киштикге къанат битсе, чыпчыкъ къалмаз эди.
  • Душманны тышы – акъ, ичи – къара.
  • Джуртун къоругъан озар.
  • Адамны адамлыгъы къыйынлыкъда айгъакъланады.
  • Ёпкелегенни ашы татлы болады.
  • Къыз келсе, джумуш эте келеди, къатын келсе, ушакъ эте келеди.
  • Акъыл бла адеб эгизледиле.
  • Къызбайны юйюне дери сюрсенг, батыр болур.
  • Малны кют, джерни тюрт.
  • Билим – акъылны чырагъы.
  • Гырджын – тепсини тамадасы.
  • Сёз – кюмюш, джыр – алтын.
  • Байны къызы баймакъ болса да, юйде къалмаз!
  • Кёкдеги болмаса, джердегин кёрмейди.
  • Ёмюрлюк шохлукъну джел элтмез.
  • Аман къатын алгъан, арыр, иги къатын алгъан джарыр.
  • Ариу сёз джыланны орнундан чыгъарыр.
  • Адам сёзге тынгыла, акъыл сёзню ангыла.
  • Ашда уялгъан – мухар, ишде уялгъан – хомух.
  • Джылыгъа джылан илешир.
  • Тау башында, тау болмаз, джангыз терек, бау болмаз.
  • Къайгъы тюбю – тенгиз.
  • Байлыкъ келсе, акъыл кетер.
  • Арбаз сайлама да, хоншу сайла.
  • Ана къойну – балагъа джандет.
  • Ёлген эшек бёрюден къоркъмайды.
  • Нарт сёз къарт болмаз.
  • Окъдан джара эртде-кеч болса да бителир, сёз джара, ёмюрге къалыр.
  • Къыйынлы джети элге оноу этер.
  • Хунаны тюбюн къазсанг, юсюнге ауар.
  • Терек ауса, отунчу – кёб.
  • Кесинге джетмегенни, кёб сёлешме.
  • Окъумагъан сокъурду, сокъур ташха абыныр!
  • Къарт болгъан джерде, берекет болур, сабий болгъан джерде, оюн болур.
  • Ушамагъан – джукъмаз.
  • Айтхан – тынч, этген – къыйын.
  • Артына баргъанны, къатына барма.
  • Дуния малгъа сатылма, кесингден телиге къатылма.
  • Сангырау къулакъ эл бузар.
  • Тынгылагъан тынгы бузар.
  • Керти сёзге тёре джокъ.
  • Аман хансны – урлугъу кёб.
  • Байлыкъдан саулукъ ашхыды.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4495  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет