Расширенный поиск
27 Апреля  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Акъыл къартда, джашда тюйюлдю – башдады.
  • Джиби бир къат джетмей эди да, эки къат тарта эди.
  • Ариу – кёзге, акъыл – джюрекге.
  • Аманнга да, игиге да оноусуз къатышма.
  • Кюлме джашха – келир башха.
  • Элни кючю – эмеген.
  • Тил бла келеди джыр да.
  • Джаным-тиним – окъуу, билим.
  • Мал ёлсе, сюек къалыр, адам ёлсе, иши къалыр.
  • Ариуну – ауруу кёб.
  • Эринчекни эр алмаз, эр алса да, кёл салмаз, кёл салса да, кёб бармаз!
  • Юреннген ауруу къалмаз.
  • Магъанасыз сёз – тауушсуз сыбызгъы.
  • Кюн – узун, ёмюр – къысха.
  • Илму – джашауну джолу.
  • Абынмазлыкъ аякъ джокъ, джангылмазлыкъ джаякъ джокъ.
  • Кёб ант этген, кёб ётюрюк айтыр.
  • Кирсизни – саны таза, халалны – къаны таза.
  • Таула не мийик болсала да, аууш табылыр.
  • Кеси юйюмде мен да ханма.
  • Кёрмегеннге кебек – танг, битмегеннге сакъал – танг.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Джарлыны эшигин махтагъан джабар.
  • Кёбге таш атма.
  • Тойну къарнашы – харс, джырны къарнашы – эжиу.
  • Садакъачыны джаны – къапчыгъында.
  • Танг атмайма десе да, кюн къоярыкъ тюйюлдю.
  • Къайгъыны сюйген, къайгъы табар.
  • Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
  • Ётюрюкню къуйругъу – бир тутум.
  • Азыкъ аз болса, эртде орун сал.
  • Иги адам абынса да, джангылмаз.
  • Джигер – джаннга къыйынлыкъ.
  • Джюз элде джюз ёгюзюм болгъандан эсе, джюз джууугъум болсун.
  • Тойгъан антын унутур.
  • Эл бла кёргенинг эрелей.
  • Иги сёз – джаннга азыкъ, аман сёз башха – къазыкъ.
  • Кёб джат да, бек чаб.
  • Шайтан алдады, тюзлюк къаргъады.
  • Орундукъ тюбюнде атылсам да, орта джиликме, де да айлан.
  • Нафысынгы айтханын этме, намысынгы айтханын эт.
  • Билимсиз иш бармаз.
  • Хатерли къул болур.
  • Ашха уста, юйюнде болсун
  • Сёз къанатсыз учар.
  • Джерни букъусу кёкге къонмаз.
  • Рысхы – насыбха къор.
  • Билим – акъылны чырагъы.
  • Ана къойну – балагъа джандет.
  • Ётюрюкчюню шагъаты – къатында.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4481  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет