Расширенный поиск
22 Марта  2023 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Тойну къарнашы – харс, джырны къарнашы – эжиу.
  • Баш – акъыл ючюн, акъылман – халкъ ючюн.
  • Асхат ашлыкъ сата, юйдегиси ачдан къата.
  • Къарны аманнга къазан такъдырма, къолу аманнга от джакъдырма.
  • Намыс болмагъан джерде, насыб болмаз.
  • Башы ишлегенни, ауузу да ишлер.
  • Орундукъ тюбюнде атылсам да, орта джиликме, де да айлан.
  • Шайтан алдады, тюзлюк къаргъады.
  • Бал ашаргъа сюе эсенг, чибин ургъаннга тёз.
  • Адамны аты башхача, акъылы да башхады.
  • Чалманны аллы къалай башланса, арты да алай барады.
  • Суу кетер, таш къалыр.
  • Джыланны къуйругъундан басарынг келсе, аны башы болгъанын унутма.
  • Кёзню ачылгъаны – иги, ауузну джабылгъаны – иги.
  • Ашын ашагъанынгы, башын да сыйла.
  • Ашлыкъ – бюртюкден, джюн – тюкден.
  • Мал тутхан – май джалар.
  • Агъач халкъгъа алтынды, иссиликге салкъынды.
  • Джылыгъа джылан илешир.
  • Джарлы эскисин джамаса, къууаныр.
  • Билеги кючлю, бирни джыгъар, билими кючлю, мингни джыгъар.
  • Ишни аллы бла къууанма да, арты бла къууан.
  • Чакъырылмагъан къонакъ къачан кетерин сормаз.
  • Тойгъа барсанг, тоюб бар, эски тонунгу къоюб бар.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Бюгюн дуния кибик, тамбла ахыратды.
  • Уллу айтханны этмеген – уллаймаз.
  • Байлыкъ келсе, акъыл кетер.
  • Баш болса, бёрк табылыр.
  • Джиби бир къат джетмей эди да, эки къат тарта эди.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Аш кетер да бет къалыр.
  • Аз сёлешген, къайгъысыз турур.
  • Къуллукъчума, деб махтанма, къуллукъ – хаух джамчыды!
  • Башсыз урчукъ тюзюне айланмаз.
  • Къызын тута билмеген, тул этер, джашын тута билмеген, къул этер.
  • Ашхы сёз таш тешер.
  • Джашны джигитлиги сорулур, къызны джигерлиги сорулур.
  • Тойгъанлыкъ къойгъа джарашады.
  • Ачыу алгъа келсе, акъыл артха къалады.
  • Ач, тоймам, дейди, тойгъан, ач болмам, дейди.
  • Акъдан къара болмаз.
  • Джахил болса анасы, не билликди баласы?
  • Уясында не кёрсе, учханында аны этер.
  • Къонакъны къачан кетерин сорма, къачан келлигин сор.
  • Бозаны арты дауур болур.
  • Иги болса, тамадама – махтау, аман болса, меннге – айыб.
  • Ариу сёзде ауруу джокъ.
  • Тюзлюк шохлукъну бегитир.
  • Ауурну тюбю бла, дженгилни башы бла джюрюген.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 2723  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет