Бу тизгинлени, 1-чи классны сабийлерине къарачай тилни, алфавитни юретиуге себеб болурму экен, деген акъылда такъдым. Ким билсин, харифлени юслери бла бир талай керти къарачай образ неда этнография магъаналы джукъла эслеринде къалыб кетселе, бара-баргъанда джангыра, джашауларында джарай барырла, деген оюм да бар эди. Джаратхан?джаратмагъан, бир хойт дерсиз, марджа
[b:7b2db537d8]АЛФАВИТ[/b:7b2db537d8]
[b:7b2db537d8]А[/b:7b2db537d8]-дан тизиб башладыкъ,
[b:7b2db537d8]Я[/b:7b2db537d8]-да ишни бошадыкъ.
Бу джорукъну атына,
[b:7b2db537d8]Алфавит [/b:7b2db537d8]деб, атадыкъ.
Хар бирини аты бар,
Орну, хаты, саны бар:
Иги сохта санаса,
[b:7b2db537d8]Отуз сегиз[/b:7b2db537d8] хариф бар.
[b:7b2db537d8]А хариф.[/b:7b2db537d8]
Атам таугъа барады,
Анам азыкъ салады.
А харифни билеме,
Ана тилни сюеме.
[b:7b2db537d8]Б хариф[/b:7b2db537d8]
Бал, бал, бал таракъ,
Бэ харифден бал агъад.
Бабуш сууда баласын
?Бакъ-бакъ? этиб чакъырад.
[b:7b2db537d8]В хариф[/b:7b2db537d8]
Вэ харифни хапары
Орус тилден келеди:
Вагон, Вова атланы
Энди ким да биледи.
[b:7b2db537d8]Г хариф[/b:7b2db537d8]
Гюппе, гюппе джыябыз,
Гэ харифни алабыз.
Гёзендеги аманны
Гюрге кюннге къоябыз.
[b:7b2db537d8]Гъ хариф[/b:7b2db537d8]
Гъыр-гъыр этиб кючюкле
Ойнайдыла кюнчюкде:
Гъа харифни билмеген
Джерде джокъду ит, маске.
[b:7b2db537d8]Д хариф[/b:7b2db537d8]
Дадау къошха кетгенди,
Дюлдюр атха миннгенди.
?Дыр-р? деб айта билмейин,
?Нё? деб, джардан кетгенди.
[b:7b2db537d8]Е хариф[/b:7b2db537d8]
Сёзню аллы э болур,
Ичинде е-ден толур:
Е харифни билмесенг,
Сени атынг не болур?
[b:7b2db537d8]Ё хариф[/b:7b2db537d8]
Ёрге ёрлеб Ёрюзмек
Ё харифни билгенди:
Къызыл Фукну кёкледен
Джерге атыб ийгенди.
[b:7b2db537d8]Ж хариф[/b:7b2db537d8]
Даж-даж этди балачыкъ.
Гъыжылдады чаначыкъ.
Ожай дерсге кетгенди,
Жэ харифге джетгенди.
[b:7b2db537d8]Дж хариф[/b:7b2db537d8]
Джау, джау, джау джёрме,
Джангылгъаннга дау джёрме.
Джэ харифни сюймесенг,
Джокъду сеннге сау джёрме.
[b:7b2db537d8]З хариф[/b:7b2db537d8]
Зукку чибин зууулдайды,
Залимбийни марайды.
Зэ харифни билмейин,
Зуккусуна къарайды.
[b:7b2db537d8]И хариф[/b:7b2db537d8]
Киштик И-ни билмейди,
?Ий? демейин, ?Мяу? дейди.
Ит да аны сюймейди,
Арбазына иймейди.
[b:7b2db537d8]Й хариф[/b:7b2db537d8]
Чох салыбды башына,
?Къысха? дейбиз атына,
И харифге ушайды,
Аны аты къалайды?
[b:7b2db537d8]К хариф[/b:7b2db537d8]
Кюндюз - калак кючюкчюк,
Кёлеккесин сюреди.
Ка харифни билмейин,
Кече айгъа юреди.
[b:7b2db537d8]Къ хариф[/b:7b2db537d8]
Къакъ-къакъ къаргъала,
Къаранч-Къолда къар агъа.
Къа харифни, Къарчаны,
Къадау Ташны бил, таны.
[b:7b2db537d8]Л хариф[/b:7b2db537d8]
Лобан джерни къазады,
Локъман дерсин джазады.
эЛ харифни билмеген,
Иги атын бузады.
[b:7b2db537d8]М хариф[/b:7b2db537d8]
Мамукъдан да джумушакъды,
Миялача сакъды, сакъды.
эМ хариф эринледе
Бал кибикди, джабышмакъды.
[b:7b2db537d8]Н хариф[/b:7b2db537d8]
Нарт Дебетни нартюгю,
Минг болгъанды бир тюгю.
Наныу аны билгенди,
эН харифни сюйгенди.
[b:7b2db537d8]Нг хариф[/b:7b2db537d8]
Аман айтыр ?Меннге!? деб,
Иги айтыр ?Тенгнге!? деб,
Бешикдеги ?ынг-Нга!? дейди,
Ол харифге, айт, не дейди?
[b:7b2db537d8]О хариф[/b:7b2db537d8]
Ол келсе, онгу келир,
О кетсе, орнун берир.
Он бармагъы ? он алтын,
Айтчы харифни атын?
[b:7b2db537d8]П хариф[/b:7b2db537d8]
Пил пелиуан болгъанды,
Пилял аны озгъанды.
Пэ харифни билмеген,
Пиля тобну бузгъанды.
[b:7b2db537d8]Р хариф[/b:7b2db537d8]
Рачыкъау ? ол нарт эди.
Раса ? кём-кёк ханс эди.
эР харифни айталгъан
Алан эди, ас эди.
[b:7b2db537d8]С хариф[/b:7b2db537d8]
Сыртда сууукъ сюрюучю,
Сарыубекчады кючю,
Джарым айгъа ушайды,
Аны аты къалайды?
[b:7b2db537d8]Т хариф[/b:7b2db537d8]
Къула тюзде тёрт тайчыкъ
Тёртгюллешиб чабдыла,
Тэ харифни джетелмей,
Ызларына къайтдыла.
[b:7b2db537d8]У хариф[/b:7b2db537d8]
Уучу уугъа кетгенди,
Учхул таргъа джетгенди,
У харифни, билмейин,
Юйде къоюб кетгенди.
[b:7b2db537d8]? хариф[/b:7b2db537d8]
Къысха ?-ну башында
Джарым айны унутма.
?Къу?ут?, ?Да?ут? сёзлени
Керексизге улутма.
[b:7b2db537d8]Ф хариф[/b:7b2db537d8]
Фатима да, Файруз да
Бу харифден башланыр.
Бизге къонакъ сёзлени,
эФ-ни билген, терк таныр.
[b:7b2db537d8]Х хариф[/b:7b2db537d8]
Хур-хур эте джукълады,
Хамешиден уртлады,
Хойнух бурду, хош болду,
Муну аты не болду?
[b:7b2db537d8]Ц хариф[/b:7b2db537d8]
Цэ харифни мамматха
Цапля бизге бергенди.
Цифрала бла саната,
Цементчик да ийгенди.
[b:7b2db537d8]Ч хариф[/b:7b2db537d8]
Чаб-чаб чаппачыкъ,
Чыран-Сыртха чабда чыкъ!
Чэ-ни анда табарса,
Чынгаб-чынгаб озарса.
[b:7b2db537d8]Ш хариф[/b:7b2db537d8]
Шамай шайдан уртлайды.
Шауракъ къозу отлайды.
Шэ хариф да ташада,
Ким таныр деб, сакълайды.
[b:7b2db537d8]Щ хариф[/b:7b2db537d8]
Щетка ящикде букъду?
Щэ харифни сакъ окъу.
Тилибизге чолады,
Эки Ша-ча болады.
[b:7b2db537d8]Ъ хариф[/b:7b2db537d8]
Къаты белги дюргенди,
Джокъду энчи тауушу.
Башха тилден киргенди,
Болмагъанча къонушу.
[b:7b2db537d8]Ы хариф[/b:7b2db537d8]
Ындыр баса, ындыр баса,
Ыйыкъланы санадыкъ.
Ы-дан ыргъакъ этдик да,
Ыргъай чабакъ ашадыкъ.
[b:7b2db537d8]Ь хариф[/b:7b2db537d8]
Бу белги да къонакъды
Джумушакъды, азабды.
Къысыкъ хоншу сайлайды,
Мамукъ этиб байлайды.
[b:7b2db537d8]Э хариф[/b:7b2db537d8]
Э ? эркечди, алчыды,
Е да аннга джалчыды.
Э аллында турады,
Эрлай-бурлай бугъады.
[b:7b2db537d8]Ю хариф[/b:7b2db537d8]
Юч джыл толгъан ? ючлюдю,
Кючю болгъан ? кючлюдю,
Ю харифни таныгъан
Барына да юлгюдю.
[b:7b2db537d8]Я хариф[/b:7b2db537d8]
Йа десенг, ол Я-ды,
Маяланы джыяды,
Аякъ тутмаз къаяды,
Танымасанг, заяды.
) Башха тиллени билген да игиди, алай а...
